Wyobraźcie sobie ciepły, chrupiący chleb o złocistej skórce, obficie posypany sezamem, który roztacza wokół kuszący aromat. Podajecie go na stole w towarzystwie oliwek, taramasalaty, hummusu i pasty z bakłażana. Nie kroi się go nożem, lecz łamie w dłoniach i dzieli z bliskimi, tak, jak nakazuje wielowiekowa grecka tradycja. Taki właśnie jest chleb lagana, którego historia sięga starożytności. Ten płaski, przaśny wypiek jest nieodłącznym elementem greckiego Czystego Poniedziałku (Kathara Deftera) - święta rozpoczynającego Wielki Post. W tym dniu Grecy spotykają się na piknikach i biesiadach, delektując się laganą w towarzystwie innych postnych przysmaków. Odkryjcie historię lagany, sposób jej spożywania i przepis, dzięki któremu poczujecie w domu klimat greckiej tradycji.

Skąd pochodzi ten niezwykły chleb?

Źródła donoszą, że lagany wypiekano już w starożytnej Grecji! Ale prawda jest taka, że starożytni Grecy mieli swój odpowiednik tego chleba, który zwał się laganon, czyli bardzo płaski placek przygotowywany tylko z mąki i wody. Jego cienki kształt powiązany był z faktem, że kiedyś zupełnie nie dodawano do niego drożdży. To właśnie od niego pochodzi nie tylko grecka lagana, ale także… włoskie lasagne!

W tamtych czasach laganon był podstawowym chlebem spożywanym przez społeczeństwo. Jadano go w najprostszej formie, często skropionego oliwą i posypanego ziołami. Wzmianki o nim pojawiają się już w dziełach Arystofanesa, jednego z najsłynniejszych starożytnych dramaturgów. Z biegiem czasu lagana zaczęła być kojarzona z okresem Wielkiego Postu. Symbolika przaśnego chleba, związanego z pokutą i duchowym oczyszczeniem, doskonale wpisała się w grecką tradycję religijną. Dziś, w Czysty Poniedziałek, piekarnie w całej Grecji sprzedają tysiące lagan, a przed najlepszymi najbardziej popularnymi piekarniami ustawiają się długie kolejki, bo ten jedyny w swoim rodzaju chleb można kupić tylko raz w roku!

powiązany artykuł

Co jedzą Grecy w Czysty Poniedziałek

Jak wygląda lagana i jak się ją je?

Lagana to z wyglądu płaski, owalny chleb, zazwyczaj o długości 30–50 cm i grubości 1–2 cm. Jego charakterystyczną cechą są wgłębienia na powierzchni, które powstały na skutek odciśnięć palców przed pieczeniem, dzięki czemu skórka nabiera charakterystycznej tekstury.

To, co czyni laganę wyjątkową, to jej sezamowa posypka, która nadaje jednocześnie intensywny i charakterystyczny aromat. Wersja klasyczna jest posypana białym sezamem, ale w nowoczesnych wariantach pojawia się także sezam czarny, siemię lniane, ale także mieszanka różnych nasion.

Jak się je laganę?

• Nigdy jej nie kroicie nożem! Zgodnie z tradycją, chleb się łamie, dzieląc się nim z innymi.
• Jest doskonałym dodatkiem do postnych dań, Grecy maczają ją w taramasalacie (paście z ikry ryb), oliwie z oliwek, hummusie i tahini.
• Na stole pojawia się obok oliwek, fasoli i innych marynowanych warzyw.
• Najlepiej smakuje świeża, jeszcze lekko ciepła jest wówczas chrupiąca z wierzchu i miękka w środku.

Przepis na tradycyjną grecką laganę

Nie musicie być mistrzami pieczenia, żeby przygotować domową laganę. Poniżej przygotowaliśmy dla Was prosty przepis, którego efekt zachwyci Was smakiem i aromatem.

Składniki:

• 700 g mąki pszennej (typ 550 lub chlebowej)
• 500 ml ciepłej wody
• 7 g suchych drożdży (lub 20 g świeżych)
• 1 łyżeczka soli
• 1 łyżeczka cukru
• 2 łyżki oliwy z oliwek (opcjonalnie)
• ½ szklanki sezamu

Przygotowanie:

1. Aktywujcie drożdże: wymieszajcie je z cukrem i ½ szklanki ciepłej wody, odstawcie na 10–15 minut.
2. Zagniećcie ciasto: w dużej misce połączcie mąkę, sól i drożdże, stopniowo dodając wodę i oliwę. Wyrabiajcie przez 10 minut, aż ciasto stanie się bardziej elastyczne.
3. Pierwsze wyrastanie: przykryjcie ciasto i zostawcie na 1-1,5 godziny, aż podwoi swoją objętość.
4. Formowanie lagany: rozwałkujcie ciasto na owalny placek, grubości około 1-1,5 cm.
5. Zróbcie charakterystyczne wgłębienia na powierzchni i posypcie całość sezamem.
6. Drugie wyrastanie: zostawcie chleb na 20 -30 minut.
7. Pieczcie w 200°C przez 15-20 minut, aż skórka nabierze złotego koloru. Gotowe!

Nowoczesne warianty lagany

Choć tradycyjna lagana jest przaśnym chlebem, współczesne przepisy nieco ją modyfikują. W niektórych wersjach dodaje się zioła (rozmaryn, tymianek), a także zakwas zamiast drożdży, by uzyskać głębszy "chlebowy" smak. Pojawiają się też warianty z mąką pełnoziarnistą, a nawet z dodatkiem białego wina lub anyżu, który nadaje subtelny aromat. Niezależnie jednak od wariantu, lagana pozostaje symbolem tradycji Grecji. Sięgnijcie zatem po składniki i upieczcie swoją pierwszą laganę. 

Smacznego, czyli jak to mawiają Grecy kali oreksi i Kali Sarakosti!

powiązany artykuł

Dlaczego Grecy puszczają latawce w Czysty Poniedziałek: historia i symbolika tradycji