Ta popularna bransoletka stanowi ciekawy element wiosennego kultu, szczególnie ceniony w kulturze bałkańskiej. Jest rozpowszechniony w Grecji, Rumunii (mărțișor), Północnej Macedonii (мартинка), Bułgarii (мартеница) i Albanii (verore). Choć sposób obchodzenia, noszenia oraz pochodzenie zwyczaju minimalnie różnią się między tymi państwami, idea powitania wiosny biało-czerwonymi niteczkami pozostaje wspólna.

Skąd taki zwyczaj?

Powszechnie przyjmuje się, że tradycja obchodzenia Martis ma swoje korzenie w bałkańskiej diasporze, co prowadzi do różnorodności wariantów tego zwyczaju w różnych krajach regionu. Aby zgłębić genezę tej praktyki, warto zapytać Bułgara o jego perspektywę, podobnie jak Greka czy Rumuna. Zapewne każdy z ich ma inne przekonanie na temat historii pochodzenia tego zwyczaju. 

Wśród badających temat, pojawiają się jednak głosy, że ta bałkańska tradycja może sięgać nawet czasów starożytnej Grecji, a konkretnie mowa jest o jej powiązaniu jej z Misteriami Eleuzyjskimi w Eleusis oraz tajemnymi rytuałami religijnymi związanymi z kultem Demeter, jej córki Persefony oraz Dionizosa. Inicjowani w tych tajemniczych obrzędach wiązali sobie wówczas nitkę, nazywaną „kroki” (gr. Κρόκη) wokół swojej prawej ręki i lewej stopy.

Jak nosić Martis?

Dziś Martis to przede wszystkim symbol powitania wiosny, łączący bogatą tradycję z nowoczesnością. Zgodnie z zwyczajem, bransoletki tworzy się w ostatnim dniu lutego i zakłada na rękę 1 marca jeszcze przed opuszczeniem domu. W tym dniu w Grecji zarówno dzieci, jak i dorośli ozdabiają swoje ręce różnymi wariantami tej biało-czerwonej bransoletki.

Większość osób zakłada Martis na nadgarstek, wierząc, że bransoletka pomaga chronić im się przed pierwszymi wiosennymi promieniami słońca, zapobiegając ewentualnym poparzeniom skóry. Zgodnie ze zwyczajem, pod koniec miesiąca bransoletkę zdejmuje się i umieszcza na krzaku róży, aby jaskółki mogły ją zabrać i wykorzystać do budowy swoich gniazd.

W niektórych regionach Grecji bransoletkę zakłada się na duży palec u stopy, pełni ona wówczas rolę pierścionka - amuletu, który ma pomóc uniknąć potknięcia i upadku. W innych obszarach Grecji tradycja polega na zawieszaniu biało-czerwonych niteczek na gałęziach krzewu róży, tak aby pomóc im przyspieszyć kwitnięcie kwiatów, lub owijaniu nitek wokół dzbanów, chroniąc w ten sposób wodę przed nagrzewaniem a nawet wyschnięciem.

Wzmianki o Martis pojawiają się także w kontekście greckiej Wielkanocy, zwanej Paschą (gr. Πάσχα), obfitującej w mnogość różnorodnych rytuałów i zwyczajów. Mowa jest na przykład o tradycji wieszania biało-czerwonych niteczek na wielkanocnych świecach, zwanych lambades (gr. λαμπάδες), oraz palenia ich razem z kukłą Judasza - te zwyczaj cieszy się dużą popularnością podczas obrzędów Wielkanocy, zwłaszcza na Peloponezie.

Podoba Wam się ta tradycja?